Τα τελευταία χρόνια ο ρόλος της φυσικοθεραπείας στην τρίτη ηλικία έχει εξελιχθεί και αναβαθμιστεί παγκοσμίως, τόσο στο πεδίο της αποκατάστασης των παθήσεων , όσο κυρίως στο επίπεδο της πρόληψης, που είναι και το «κλειδί» για την βελτίωση της ποιότητας ζωής των ανθρώπων. 

Πλήθος συστηματικών ανασκοπήσεων από το 2010 και μετά καταγράφει τη σημαντική συμβολή της φυσικοθεραπείας μέσω της θεραπευτικής άσκησης στη βελτίωση της ποιότητας των ασθενών, στη μείωση των επιπέδων του πόνου, καθώς και στην αύξηση της λειτουργικότητας των ασθενών που πάσχουν από Μυοσκελετικές, Νευρολογικές, Ψυχιατρικές, Καρδιοαγγειακές, Μεταβολικές και Αναπνευστικές παθήσεις, ακόμα και από Καρκίνο.

Είναι σημαντικό να διαχωρίσουμε τους ανθρώπους της τρίτης ηλικίας σε δύο γενικές κατηγορίες: σε όσους πάσχουν από  κάποια παθολογία και σε όσους είναι απολύτως υγιείς. Ο λόγος είναι ότι οι στόχοι και η ένταση της θεραπευτικής άσκησης προσαρμόζονται με βάση τα δεδομένα των ασθενών. Αρχικά, θα αναφερθούμε στα νέα δεδομένα της θεραπευτικής άσκησης όσον αφορά στις παρακάτω, πιο συχνές παθήσεις κατά την τρίτη ηλικία:

Οστεοπόρωση : Όλες οι μετα-αναλύσεις που έχουν πραγματοποιηθεί από το 2010 και μετά, δείχνουν ότι ο δείκτης οστικής πυκνότητας (BMD) ωφελείται από έναν συνδυασμό εποπτευόμενης αερόβιας άσκησης, άσκησης-αντίστασης και βελτίωσης της ισορροπίας (Howe et al., 2011).

• Όσο περισσότερο έχει παίξει κάποιος ως παιδί, τόσο λιγότερες πιθανότητες έχει να εμφανίσει

οστεοπόρωση, όταν φτάσει στην τρίτη ηλικία.

• Συνδυασμός ασκήσεων αντίστασης και ισορροπίας λειτουργεί προληπτικά κατά των πτώσεων σε ηλικιωμένους.

Οστεοαρθρίτιδα: Πολύ ισχυρά ερευνητικά δεδομένα καταγράφουν ότι η αερόβια και η άσκηση με αντιστάσεις έχουν θετική επίδραση ως προς τη λειτουργικότητα και το επίπεδο του πόνου.

• Οι ασκήσεις με αντίσταση έχουν την ίδια αποτελεσματικότητα με την λήψη κορτικοστεροειδών, τη λήψη ΜΣΑΦ και την εφαρμογή βελονισμού.
• Η επίδραση της αεροβικής άσκησης στην ΟΑ γόνατος έχει την ίδια αποτελεσματικότητα με την ενδοαρθρική έγχυση κορτικοστεροειδών.
• Μεγάλες μετα-αναλύσεις (Fransen et al., 2015 – 3,5χιλ ασθενείς) καταδεικνύουν ότι τα προσωπικά εποπτευόμενα προγράμματα άσκησης έχουν μεγαλύτερη διάρκεια στην διατήρηση της λειτουργικότητας και στη μείωση του πόνου σε σχέση με τα ομαδικά προγράμματα άσκησης ή τα ατομικά προγράμματα στο σπίτι.

ΝΕΥΡΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ:

Νόσος Parkinson: Εξαιρετικής ποιότητας μελέτες (Mehrholz et al., 2010) συνιστούν:

• Αερόβια άσκηση (treadmill)
• Αερόβια άσκηση (πρόγραμμα αεροβικής σε γκρουπ)
• Άσκηση με αντίσταση (ελεύθερα βάρη)
• Άσκηση ταχυδύναμης (προπόνηση boxing, πολεμικής τέχνης ή άλλου αθλήματος επαφής)
• Άσκηση ισορροπίας

 Νόσος Altzheimer:

Υπάρχουν σαφείς ενδείξεις πρόληψης της νόσου ή καθυστέρησης της εμφάνισής της σε άτομα, που ασκούνται συστηματικά.

Υπάρχουν, επίσης, ενδείξεις βελτίωσης των καθημερινών δραστηριοτήτων σε άτομα, που βρίσκονται σε αρχικό στάδιο. (Forbes et al., 2015).

Πολλαπλή Σκλήρυνση:

• Ισχυρές αποδείξεις ότι οι ασθενείς που βρίσκονται στο αρχικό ή στο μεσαίο στάδιο της νόσου, βελτιώνουν την αερόβια ικανότητά τους και την αντοχή τους, ενώ μειώνουν το αίσθημα κόπωσης και τονώνουν το αίσθημα ποιότητας ζωής (Latimer-Cheung et al., 2013).
• Επίσης, συστηματικές ανασκοπήσεις καταγράφουν ενθαρρυντικά αποτελέσματα για τις ασκήσεις αντίστασης στη μυϊκή δύναμη και στην αντοχή (Dalgas & Stenager, 2012; Amatya et al., 2013).
• Το αίσθημα κόπωσης που συχνά εμφανίζεται κατά την άσκηση, είναι συνήθως παροδικό και αναστρέφεται εύκολα (Smith et al., 2006).

ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ 

Κατάθλιψη: 

• Οι τελευταίες μετα-αναλύσεις δείχνουν πολύ θετικά αποτελέσματα στους τομείς της κοινωνικής επανένταξης, της αντιμετώπισης της χρόνιας κόπωσης μέσω του μηχανισμού παραγωγής ενδορφινών και της αλλαγής του ορμονικού προφίλ των ασθενών αυτών (Josefsson et al., 2014)
• Ο τύπος της άσκησης που φαίνεται να ωφελεί, είναι ένας συνδυασμός αερόβιας με ασκήσεις αντίστασης. Ωστόσο, ιδιαίτερη προτίμηση δίδεται σε ασκήσεις που ακολουθούν κάποιο concept (πχ. Yoga ή pilates, ή ομαδικά προγράμματα).

Αγχώδης διαταραχή – Στρες:

Mία σειρά από ερευνητικά δεδομένα καταγράφει συσχέτιση της φυσικής δραστηριότητας με τον έλεγχο του χρόνιου στρες και της αγχώδους διαταραχής.

Πλεονεκτεί η αερόβια άσκηση και η μέτρια ένταση. 

Τα τελευταία χρόνια έχουν μελετηθεί οι επιδράσεις του Qikong και της yoga με πολύ θετικά αποτελέσματα (Wang et al., 2014).

Μεταβολικά νοσήματα:

• Διαβήτης τύπου ΙΙ
• Παχυσαρκία
• Υπερλιπιδαιμία
• Μεταβολικό σύνδρομο
• Υπέρταση

Oι μελέτες που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια, έχουν οδηγήσει την ιατρική κοινότητα σε αναθεώρηση της χρησιμότητας φαρμακευτικών σκευασμάτων για τον έλεγχο του σακχάρου στο αίμα και της υπερλιπιδαιμίας.Μεγάλες ομάδες ασθενών αντιμετώπισαν την υπέρταση και το μεταβολικό σύνδρομο αποκλειστικά με αλλαγή διατροφής και με εντατικό πρόγραμμα αερόβιας άσκησης-άσκησης με αντιστάσεις. Cornelissen & Smart, 2013).

Καρκίνος:

Μαζί με τα καρδιαγγειακά ο καρκίνος αποτελεί τη βασική αιτία θανάτου στις μέρες μας. Η άσκηση λειτουργεί, ως πρόληψη για μία σειρά από μορφές καρκίνου, που φαίνεται να σχετίζονται με την καθιστική ζωή (Ca εντέρου, ενδομητρίου, μαστού και προστάτη) (Thune and Furberg, 2001; Samad et al., 2005; Harrisst al., 2009; Wolin et al., 2009; Eliassenet al., 2010; Schmitz et al., 2010; Georg et al., 2011; Kenfield et al., 2011).

Οι ασθενείς που έχουν επίπεδο φυσικής δραστηριότητας αντίστοιχο με το βασικό (WCPTrecommendation), φαίνεται πως έχουν υψηλότερα ποσοστά επιβίωσης. Επίσης, οι πάσχοντες αντιμετωπίζουν σαφώς καλύτερα τις επιπτώσεις της χημειοθεραπείας, όταν γυμνάζονται.

   Τέλος , ο ρόλος του φυσικοθεραπευτή , σε συνεργασία με τον  ιατρό της αντίστοιχης ειδικότητας, είναι να καθορίσει την εξατομικευμένη θεραπευτική προσέγγιση και την συνταγογράφηση θεραπευτικής άσκησης βασιζόμενος στον κλινικό συλλογισμό και στην  evidence based αρθρογραφία.

Δημήτρης Γιαννουλάκης , PT, NDT, MT

Σύγχρονο Κέντρο Φυσικοθεραπείας

Ρόδου 12, Αθήνα, 2108657227